ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡಿದ್ದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತಿ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ 50 ವರ್ಷ ; ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಪ್ರಕರಣ ಅಂದರೇನು ಮತ್ತು ಅದರ ಮಹತ್ವ ಏನು? – ಕಹಳೆ ನ್ಯೂಸ್
ಭಾರತೀಯ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ‘ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ವರ್ಸಸ್ ಕೇರಳ ಸರಕಾರ’ ಪ್ರಕರಣ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು. ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪ ಉಳಿಸಿದ ಪ್ರಕರಣ ಎಂದೇ ಕೊಂಡಾಡಲ್ಪಡುವ ಈ ಪ್ರಕರಣ, ತೀಪು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮುನ್ನೆಲೆಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ.
ಕೇರಳದ ಎಡನೀರು ಮಠದ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತಿ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ನಿಧನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೂಡಿದ್ದ ದಾವೆಯು ‘ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತಿ ವರ್ಸಸ್ ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರ’ ಪ್ರಕರಣ ಎಂದೇ ಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ದೇಶವೊಂದರ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಈ ಪ್ರಕರಣ ಒಂದು ಸ್ಪಷ್ಟ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು.
‘ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲ ರಚನೆಯನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ’ ಎಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ತೀರ್ಪನ್ನು ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತಿ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ (1973) ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿತು. 13 ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಿದ್ದ ಗರಿಷ್ಠ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪೀಠವು 7:6ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.ಸಂವಿಧಾನದ 368ನೇ ವಿಧಿ ಅನ್ವಯ ಭಾಗ 3ರಲ್ಲಿ ಖಾತರಿಪಡಿಸಿದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಸಂವಿಧಾನದ ಯಾವುದೇ ಭಾಗವನ್ನು ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಂಸತ್ತು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂಬ ಹಿಂದಿನ ಆದೇಶವನ್ನು ಈ ತೀರ್ಪು ಕಿತ್ತುಹಾಕಿತು.
ಮೈಲಿಗಲ್ಲು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿರುವ ಈ ತೀರ್ಪು, ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲಭೂತ ರಚನೆಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಬಲ್ಲ ಯಾವುದೇ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ತಿದ್ದುಪಡಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ನೀಡಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಸಂಸತ್ತು ಅನುಮೋದಿಸುವ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನು ಇದನ್ನು ದಾಟಿಕೊಂಡೇ ಮುಂದೆ ಹೋಗಬೇಕಿದೆ.ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ದೇಶವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಆ ಮೂಲಕ ಸಂವಿಧಾನದ ಸಾರ್ವಭೌಮತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಲು ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಎಳೆದ ‘ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆ’ ಎಂದೇ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಸಂಸತ್ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಪುನರ್ ರಚಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ದೊರೆಯದಾಯಿತು.
ಸಾಂವಿಧಾನಿಕತೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಅಧಿಕಾರ ಕುರಿತ ಸ್ಪಷ್ಟ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮಾಡಲು ಸುದೀರ್ಘ ಸಮಯ ಹಿಡಿಯಿತು.ಪೀಠದಲ್ಲಿದ್ದ 13 ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು 68 ದಿನ ಕಲಾಪ ನಡೆಸಿದರು. ಈ ವೇಳೆ 11 ಮಂದಿ ವಿಭಿನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲ ಆಶಯಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯಾಗಬಾರದು ಎಂಬುದು ಬಹುತೇಕ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಒತ್ತಾಸೆಯಾಗಿತ್ತು.
ಅಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎಸ್.ಎಂ. ಸಿಕ್ರಿ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಕೆ.ಎಸ್. ಹೆಗ್ಡೆ, ಎ.ಕೆ. ಮುಖರ್ಜಿ, ಜೆ.ಎಂ. ಶೇಲಾಟ್, ಎ.ಎನ್. ಗ್ರೋವರ್, ಪಿ. ಜಗನ್‌ಮೋಹನ್ ರೆಡ್ಡಿ ಮತ್ತು ಎಚ್.ಆರ್. ಖನ್ನಾ ಅವರ ನಿಲುವು ಒಂದೇ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಕೆ.ಕೆ. ಮ್ಯಾಥ್ಯೂಸ್, ಎಂ.ಬಿ. ಬೇಗ್, ಎಸ್.ಎನ್. ದ್ವಿವೇದಿ, ವೈ.ವಿ. ಚಂದ್ರಚೂಡ್ ಅವರು ಭಿನ್ನ ನಿಲುವು ತಳೆದಿದ್ದರು.
ಮೂಲ ರಚನೆಯನ್ನು ಯಾರೂ ಮುಟ್ಟುವಂತಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಣೆಯಿದೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣ ಅಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾಗಾಂಧಿ ಅವರನ್ನು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕೆರಳಿಸಿತು ಎಂದರೆ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಸಿಕ್ರಿ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಹೆಸರಿಸದೇ ವಿಳಂಬ ಧೋರಣೆ ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಹಿರಿಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಈ ಹುದ್ದೆಗೆ ಪರಿಗಣಿಸುವ ಪರಿಪಾಟವನ್ನು ಬದಿಗೆ ಸರಿಸಿ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎ.ಎನ್. ರಾಯ್ ಅವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿಭಟನಾರ್ಥವಾಗಿ ಮೂವರು ಹಿರಿಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ರಾಜೀನಾಮೆಗೂ ಇದು ಕಾರಣವಾಯಿತು.
ಈ ಪ್ರಕರಣದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಜತೆಗಿನ ಸರ್ಕಾರದ ಸಂಘರ್ಷ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಜೂನ್ 25, 1975ರಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತುರ್ತುಸ್ಥಿತಿ ಹೇರಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪುಚುಕ್ಕೆಯಾಗಿ 21 ತಿಂಗಳು ಮುಂದುವರಿಯಿತು.
ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಅಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ನೇತೃತ್ವದ 13 ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಪೀಠವು 2 ವರ್ಷ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿ, ಕೊನೆಗೆ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು.
ಸಂವಿಧಾನ ಕಾಯ್ದೆ 1976ರ ಮೂಲಕ (42ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ)ಸಂವಿಧಾನ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಸಂಸತ್ತಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸೇರಿದಂತೆ ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತರಲಾಯಿತು. ಆದರೆ, ‘ಮಿನರ್ವ ಮಿಲ್ ವರ್ಸಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ’ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಸಂಸತ್ತಿನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತಳ್ಳಿಹಾಕಿತು.
ಅಂದಿನಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಹಲವಾರು ತೀರ್ಪುಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಶವಾನಂದ ಪ್ರಕರಣದ ಉಲ್ಲೇಖ ಆಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಪ್ರಕರಣವೆಂದರೆ, 1992ರಲ್ಲಿ ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿ ಧ್ವಂಸ ಘಟನೆ ಬಳಿಕ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲ ಆಶಯಗಳಾದ ಜಾತ್ಯತೀತತೆ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವ ಅಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಪಿ.ವಿ. ನರಸಿಂಹರಾವ್ ಅವರ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು ಕೋರ್ಟ್ ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಿತು.
ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಸರಕಾರಗಳು 1950ರಿಂದಲೇ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ, ತಮಗೆ ಬೇಕಾದಂತೆ ಸಂವಿಧಾನ, ಶಾಸಕಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಬದಲಿಸಲು ಮುಂದಾದರು. ಹಾಗಾದರೆ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಬಹುದೇ? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮೂಡಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉತ್ತರವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಪ್ರಕರಣ. ‘ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಬದಲಾಯಿಸುವಂತಿಲ್ಲ’ ಎಂಬ ತೀರ್ಪನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪೀಠ ನೀಡಿತು. ಇದೊಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವದ, ಭಾರತಕ್ಕಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಜಾಗತಿಕವಾಗಿಯೂ ಪ್ರಮುಖವಾದ, ಎಲ್ಲಕಡೆಯೂ ಪದೇ ಪದೆ ಉಲ್ಲಖಿಸಲ್ಪಡುವ ಬೀಜಮಂತ್ರದಂತಹ ತೀರ್ಪು.
ದಾಖಲೆ ದಿನ, ದಾಖಲೆ ಪೀಠ: ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪೀಠವೊಂದು 13 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಹೊಂದಿ ರಚನೆಯಾದ ಪ್ರಕರಣ ಇದೇ ಮೊದಲು; ಇದೇ ಕೊನೆ. ದಾಖಲೆ 68 ದಿನಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ನಿರಂತರ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಕರಣವೂ ಇದಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎಸ್.ಎಂ.ಸಿಕ್ರಿ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದ 13 ಜನರ ನ್ಯಾಯಪೀಠದಲ್ಲಿ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಪರ 7:6ರ ತೀರ್ಪು ಬಂದಿತ್ತು. 1972ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 31ರಿಂದ 1973ರ ಮಾರ್ಚ್ 23ರವರೆಗೆ ಇದರ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಯಿತು.
ಏನೀ ಪ್ರಕರಣ?: 1972ರಲ್ಲಿ, ಕೇರಳ ಸರಕಾರ ಎರಡು ಭೂಸುಧಾರಣಾ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ, ಎಡನೀರು ಮಠದ ಜಮೀನಿನ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಮಠದಿಂದ ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳಲು ಸರಕಾರ ಮುಂದಾಗಿತ್ತು. ಇದನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಕೋರ್ಟಿಗೆ ಹೋದರು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಸಂವಿಧಾನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನೂ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ತಮ್ಮ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದರು. ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಳಲಾಗಿದ್ದ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆ ಎಂದರೆ, ಸಂಸತ್ತು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ತಿದ್ದುವ ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಎಷ್ಟು ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರಜೆಗಳ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನೂ ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳುವ ತಿದ್ದುಪಡಿಯನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಮಾಡಬಹುದೇ? ಆಸ್ತಿ ಹೊಂದುವ ಹಕ್ಕು ಕೂಡ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜೆ ಹೊಂದಿರುವ ಹಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು..
ಹಿರಿಯ ವಕೀಲರ ದಂಡು :
ಭಾರತದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ, ದೊಡ್ಡ ನ್ಯಾಯವಾದಿಗಳು ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿಗಳ ಪರ ನಿಂತರು. ನಾನೀ ಪಾಲ್ಖೀವಾಲ, ಫಾಲಿ ನಾರಿಮನ್‌ ಮುಂತಾದವರು ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಸರಕಾರ ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲಎಂದು ಪೀಠದ ಮುಂದೆ ಬಲವಾಗಿ ವಾದಿಸಿದರು. ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರ ಕೂಡ ತನ್ನ ಪರವಾಗಿ ಎಚ್.ಎಂ.ಸೀರ್ವಾಯ್‌ ಹಾಗೂ ನಿರೇನ್‌ ಡೇಯಂಥ ಘಟಾನುಘಟಿ ವಕೀಲರನ್ನು ನೇಮಿಸಿತ್ತು.
ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ಮಹಾಪೂರ: ಇಂಧಿರಾ ಗಾಂಧಿ ನೇತೃತ್ವದ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ಮೇಲೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ತರುತ್ತಿತ್ತು. ಸುಮಾರು 41 ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಇಂದಿರಾ ತಂದಿದ್ದರು. ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ತಮ್ಮ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿಗೋಲಕ್‌ನಾಥ ಪ್ರಕರಣ ಹಾಗೂ ಇಂದಿರಾ ಸರಕಾರ ತಂದಿದ್ದ 24, 25, 26 ಹಾಗೂ 29ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದರು. ಗೋಲಕ್‌ನಾಥ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿಸರಕಾರ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳುವಂತಿಲ್ಲಎಂದಿದ್ದರಿಂದ ಕೆರಳಿದ್ದ ಇಂದಿರಾ, 1971ರಲ್ಲಿಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ 24ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತಂದು, ಪ್ರಜೆಗಳ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನೂ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ಸಂಸತ್ತಿಗಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. 1972ರಲ್ಲಿಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕಿಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತರುವ 25ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯನ್ನೂ ಮಾಡಿಸಿದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ14 ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸರಕಾರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣ ಮಾಡಿತು. ಆದರೆ ಅದರ ಮಾಲಿಕರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಪರಿಹಾರಧನ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ ಮಾಲಿಕರ ಪರವಾಗಿ ಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತು. ಇದನ್ನೂ ಸಹಿಸದ ಇಂದಿರಾ, ಮತ್ತೊಂದು ತಿದ್ದುಪಡಿ(25ನೇ) ತಂದರು. ಇದರ ಜೊತೆಗೇ, ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿವಿಲೀನಗೊಂಡ ರಾಜಮನೆತನಗಳಿಗೆ ರಾಯಧನ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಇಂದಿರಾ ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ ರಾಜಕುಟುಂಬಸ್ಥರ ಪರವಾಗಿ ಕೊರ್ಟ್‌ ತೀರ್ಪು ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನೂ ಅನೂರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಲು 26ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತಂದರು.
ಗೋಲಕ್‌ನಾಥ ಪ್ರಕರಣ :
1967ರಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಗೋಲಕ್‌ನಾಥ್‌ ಹೆಸರಿನ ಇಬ್ಬರು ಸೋದರರು ತಮಗೆ ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕಿನಲ್ಲಿಅನ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕೋರ್ಟ್ ಮೆಟ್ಟಿಲೇರಿದರು. ಪ್ರಜೆಗಳು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಸ್ತಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದುವಂತಿಲ್ಲ. ಸರಕಾರ ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಅವರ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಸರಕಾರ ಕಾಯಿದೆ ರೂಪಿಸಿತ್ತು. ಗೋಲಕನಾಥ್‌ ಸಹೋದರರು, ನ್ಯಾಯಬದ್ಧ ಆಸ್ತಿ ಹೊಂದುವಿಕೆ, ದುಡಿಮೆ, ಗಳಿಕೆ, ನಮ್ಮ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು, ಇದನ್ನು ಸರಕಾರ ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳುವಂತಿಲ್ಲಎಂದು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿವಾದಿಸಿದರು. ಸಹೋದರರ ವಾದವನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯಿತು. ಇದನ್ನು ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ತಮ್ಮ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾವಿಸಿದ್ದರು.
ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪ: ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸಂವಿಧಾನವೇ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ 368ನೇ ವಿಧಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದೆ. ಆದರೆ ಅದರ ಮೂಲಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ತೀರ್ಪಿನ ಸಾರಾಂಶ. ‘ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪ’ ಎಂದರೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ತೀರ್ಪು ವಿಶದಪಡಿಸಲಿಲ್ಲ. ಒಕ್ಕೂಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಜಾತ್ಯತೀತತೆ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಗಳನ್ನು ಅದು ಹೆಸರಿಸಿತಷ್ಟೇ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿಂದೀಚೆಗೆ ನೀಡಲಾದ ಅನೇಕ ತೀರ್ಪುಗಳಲ್ಲಿಈ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ತೀರ್ಪಿಗೆ ವಿಫಲ ಮರುಪರಿಶೀಲನೆ :
ತೀರ್ಪು ಬಂದ ದಿನವೇ ಇಂದಿರಾ, ಪೀಠದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಿರಿಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ, ಸರಕಾರದ ಪರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಮಂಡಿಸಿದ್ದ ಎ.ಎನ್.ರೇ ಎಂಬವರನ್ನು ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. ಅವರು, ಪ್ರಕರಣದ ತೀರ್ಪಿನ ಮರುಪರಿಶೀಲನೆಗೆ 13 ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಇನ್ನೊಂದು ಪೀಠ ನೇಮಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಯಾರೂ ಮರುಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಟೀಕೆಗೆ ತುತ್ತಾದ ರೇ, ಎರಡೇ ದಿನದಲ್ಲಿಪೀಠವನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿದರು.
ತೀರ್ಪಿನ ಅನೂರ್ಜಿತಕ್ಕೆ ಯತ್ನ: ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಈ ತೀರ್ಪನ್ನು ನೀಡಿದ ಬಳಿಕವೂ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತೂ ಅನೇಕ ತಿದ್ದುಪಡಿ, ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕಿಂತಲೂ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. 39ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ (ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ, ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವಂತಿಲ್ಲ), 41ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ (ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ, ಪ್ರಧಾನಿ ಮೇಲೆ ಕೇಸು ಹಾಕುವಂತಿಲ್ಲ) ತಂದರು. ಆದರೆ ಅವ್ಯಾವುದೂ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಪ್ರಕರಣದ ತೀರ್ಪಿನ ಮುಂದೆ, ಊರ್ಜಿತವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ.
